De gevleugelde woorden zoals ze geciteerd worden op de omslag van respectievelijk de Collection intégrales des 12 personnages de Tintin oftewel Kuifje Monografieën. Moulinsart 2005 / 2007.
Door Ton van Sligter (redactie Jacques Heemskerk)
De aller mooiste woorden van L’Atelier Hergé ooit zijn de gevleugelde woorden van Janssen:
Ik zeg evenwel… of Ik zou evenwel zeggen…
De befaamde woorden zijn gepubliceerd in Le petit Vingtième op 19 december 1935 meer dan 75 jaar geleden.
Het gebroken oor werd gepubliceerd van 5 December 1935 t/m 25 februari 1937. Blz.1-2 op 5 dec.; blz.3-4 op 12 dec.; blz.5-6 op 19 dec.
De eerste keer in de Zwart-wit albums
Na onderzoek blijkt dat Hergé de Franse tekst Je dirai(s) même plus een aantal keren uitsluitend in het kleuralbum De sigaren van de farao heeft toegevoegd t.o.v. de voorgaande Zwart-wit albums1.
De afbeeldingen van Jansen en Janssen verschillen uitsluitend door hun snor. Jansen met krulsnor links en Janssen met hangsnor rechts. Ze zijn dus geen familie van elkaar. De namen en hun snorren zijn samen een dubbele litotes.
Note 1: De sigaren van de farao Zwart-wit 1934: blz.15, blz.41, blz.88 en blz.113. Facsimile 1955: blz.5, blz.20, blz.47 en blz.57.
Gepubliceerd in de kinderbijlage Le petit Vingtième
Het gebroken oor Z-W 1937 blz.6 1990 blz.11 Facsimile 1946 blz.3
Helaas kunnen de door Ton hier gebruikte afbeeldingen niet getoond worden. Ik heb slechts deze link naar de reguliere uitgave van 1946 kunnen vinden (JH)
Jansen [Dupond] met krulsnor links.
Janssen [Dupont] met hangsnor rechts.
Jansen en Janssen zijn exact evenwel slim.
De ontcijfering van de woordspeling van Hergé Même plus
De Franse zin van Janssen Je dirai même plus in het zwart-wit album met het bedenksel van Hergé Même plus leest direct in het letterlijk Nederlands Ik zal zelfs meer zeggen met de associatie van Hergé Ik zeg evenwel. In het kleur album is de tekst Je dirais même plus met de associatie van Hergé Ik zou evenwel zeggen.
Voor de nadere uitleg van de Franse uitdrukking Même plus is het noodzakelijk eerst de Franse uitdrukking Non plus te verklaren.
De Franse woorden Non plus lezen direct in letterlijk Nederlands Niet meer en in officieel Nederlands Evenmin1 (Ook niet). Als we denken in de termen van Waar en Niet waar2 via de omzetting van min naar niet met de associatie van Hergé Evenniet.
Samenvattend Non plus wordt in het Nederlands Evenmin met de associatie van Hergé Evenniet.
Note 1: Het Frans kent het opmerkelijke en vermakelijke verschijnsel t.o.v. Nederlands dat een woord of zinsnede vaak andersom ofwel een litotes (niet + niet) is van het Nederlands is.
Note 2: In de propositielogica kunnen uitspraken alleen waar of niet waar zijn.
De notaties achter het onderstaande Waar en Niet waar kunnen onderling uitgewisseld worden.
Waar: Wel; Plus; 1; Meer; Even; Boven (water; Kuifje).
Niet waar: Niet; Min; -1; Onder (water; Hergé).
We zagen dat het denken in de termen van Waar en Niet waar van toepassing is. Tevens zagen we dat de Franse woorden Non plus andersom worden in het Nederlands Evenmin.
De Nederlandse woorden van de letterlijke vertaling Niet meer worden beide met min één (-1) vermenigvuldigd voor de correcte Nederlandse vertaling in Evenmin. -1 * -1 = 1. Er is dus feitelijk logisch gezien helemaal niets gebeurd bij de officiële vertaling van het Frans in het Nederlands! Het denken in de termen van Waar en Niet waar en het vermenigvuldigen van de letterlijke vertaling van beide Franse woorden met min één (-1) passen we toe op Même plus.
De Franse woorden Même(ment) plus lezen direct in letterlijk Nederlands Even(zo) meer. De Nederlandse woorden van de letterlijke vertaling Even(zo) meer worden beide met min één (-1) vermenigvuldigd voor de Nederlandse vertaling in Niet(te)min (Desondanks. Redactie: een Litotes). Voor de vertaalassociatie van Hergé Evenwel (Echter, maar) vermenigvuldigen wij beide woorden Niet(te)min nogmaals met min één.
Samenvattend Même plus wordt in het Nederlands Niettemin met de associatie van Hergé Evenwel.
Niettemin is een litotes met dubbele ontkenning en een Franse taalvondst van Hergé.
Evenwel is een bedenksel van Hergé met de tegengestelde van een litotes met dubbele ontkenning, een dubbele bekenning van Janssen.
En dat klopt als een bus zoals we hebben gezien!
De Franse dubbelgangers Même en Non van Plus zijn dus precies andersom de Nederlandse broertjes Niet en Wel van Min, Niettemin en Evenmin.
De Franse dubbelgangers Même en Non van Plus zijn dus exact de associaties van Hergé van de Nederlandse dubbelgangers Wel en Niet van Even, Evenwel en Evenniet.
Hergé associeert de dubbelgangers Jansen en Janssen met Non plus en Même plus, Evenniet en Evenwel.
En andersom associeert Hergé Non plus en Même plus, Evenniet en Evenwel met de dubbelgangers Jansen en Janssen.
De conclusie van evenwel is dat Jansen en Janssen kunnen zonder enig probleem onderling verwisseld worden dankzij de gevleugelde woorden ’Ik zeg/zou evenwel zeggen’, behalve hun snor dan.
Wat Janssen zegt na Je dirai(s) même plus
Jansen:
Mijn opinie staat vast : Zinsdeel1
deze brief is een Zinsdeel2-Zindeel3
anonieme brief !… Zinsdeel3-Zindeel4
Janssen:
Ik zeg even- Zinsdeel1
wel : een anonieme Zinsdeel1-Zinsdeel2
brief waarvan de au- Zinsdeel2-Zinsdeel3
teur onbekend is Zinsdeel3
!… Zinsdeel4
Het overname stappenplan van Hergé:
- Het zinsdeel1 van Jansen (de hele ballonregel) ‘Mijn opinie staat vast :’ wordt weggelaten en niet overgenomen door Janssen.
Zinsdeel1 van Janssen wordt i.p.v. daarvan ‘Ik zeg even-wel :’
- Zinsdeel2 van Jansen ‘Deze brief is’ wordt omgewisseld voor het nieuwe zinsdeel3 van Janssen ‘waarvan de au- & teur onbekend is’. ‘Deze brief is’ immers gelijk aan een schrijven ‘waarvan de auteur onbekend is’.
- Zoals u kunt zien wordt zinsdeel3 van Jansen ‘een anonieme brief’ zinsdeel2 van Janssen.
- De twee zinsdelen van Jansen zijn dus andersom (onderling verwisseld) overgenomen bij Janssen.
- Zinsdeel4 van Jansen ‘!…’ wordt zinsdeel4 van Janssen.
De gevolgen van al deze stappen zijn:
- Het woord niet wordt via anonieme (niet ondertekend) verdubbeld met onbekend (niet bekend).
- Het woord brief (het schrijven; van zinsdeel2 van Janssen ‘een anonieme brief’) wordt verdubbeld met auteur (de schrijver);
- Als men twee maal verdubbeld dan heeft men tweemaal een litotes met dubbele ontkenning volgens Hergé. Een anonieme brief & de auteur onbekend.
Er is dus feitelijk in zijn geheel niets gebeurd!
- Zinsdeel2 van Janssen ‘een anonieme brief’ wordt afgebroken in ‘een anonieme’ & ‘brief’ en verdeeld over twee ballonregels;
- Het woord auteur wordt vanwege de verdeling van het nieuwe zinsdeel3 van Janssen ‘waarvan de au- & teur onbekend is’ over twee ballonregels afgebroken naar au- & teur.
- Als men twee maal een zinsdeel afbreekt dan heeft men een litotes met dubbele ontkenning volgens Hergé. Er is dus feitelijk in zijn geheel niets gebeurd!
- De exacte herhaling van Jansen naar Janssen is:
‘een anonieme brief !…’.
- De totale conclusie volgens Hergé is dus dat Jansen en Janssen hetzelfde
zeggen. De gevleugelde uitspraak van Janssen klopt als de bekende bus:
‘Ik zeg evenwel :’.
Woordspeling
De zin van Janssen na ‘Ik zeg even-wel :’ is een litotes met dubbele ontkenning:
‘een anonieme brief waarvan de au-teur onbekend is !…’. Via weglaten van niet in
‘een niet ondertekende brief waarvan de au-teur niet bekend is !…’ krijgen we
‘een ondertekende brief waarvan de au-teur bekend is !…’.
We mogen is immers niet tegen niet weg laten vallen.
De associaties van Hergé:
- ‘een getekend avontuur waarvan de auteur bekend is !…’.
- ‘een getekend Kuifje avontuur waarvan de maker Hergé bekend is !…’.
Het Franse woord ano-nyme laat zich immers lezen als ‘ano[bli]-nym[ph]e’,
geadelde-nimf d.w.z. Kuifje.
Het afgebroken Franse woord au-teur laat zich immers lezen als ‘à le teur’, van de maker d.w.z. van Hergé. Populair gezegd: van de ‘dikke deur’ [de directeur van Kuifje].
De woordspeling van Hergé gaat over zijn aanvaring met de Japanse ambassade betreffende het verschijnen van De blauwe lotus1 waarin de Japanse keizer Hirohito duidelijk compromitterend was afgebeeld.
Een dergelijk aanvaring wilde hij in de toekomst hoe dan ook vermijden.
Hergé vertelt aan ons Kuifje-liefhebbers over het volgende Kuifje avontuur
Het gebroken oor:
‘Een anoniem avontuur waarvan de maker Georges Remi bekend is !…’.
Hergé [R.G.] is immers de uitspraak van zijn omgekeerde initialen G.R.
Omgekeerd lezen associëren we met niet. Deze niet valt samen met de niet [van ‘niet bekend’] tegen elkaar weg.
Hergé, zegt het ons ook direct als Jansen:
Mijn opinie staat vast : dit avontuur is een anoniem avontuur !…
Germaine, zegt het ons ook als Janssen:
Ik zeg evenwel : een anoniem avontuur waarvan de maker Georges Remi bekend is !…
Kortom de associatie van Hergé op de exacte herhaling van Jansen naar Janssen ‘een anonieme brief !…’ is ‘Het gebroken oor is een anoniem Kuifje avontuur !…’.
Note 1: De blauwe lotus Z-W 1936 blz.37; Facsimile 1947 blz.18